Halkımız, günde 4 saat televizyon izleme süresiyle dünya sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Televizyon karşısında etkiye en fazla açık durumdakiler ise çocuklar.
 
 
Memorial Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı Dr. Ayten Erdoğan, anne ve babaların gün içinde zamanlarının önemli bir kısmını karşısında geçirdikleri televizyonu, çocuklarına izletirken nelere dikkat edilmesi gerektiği ile ilgili bilgiler verdi.
Çocuklara ilk yıllarında televizyon izletmek doğru mu?
Amerikan Pediatri birliği yapılan çalışmaları temel alarak yıllık yayınladığı tavsiye ve önerilerde 0-2 yaş arası çocuklarına tv izletilmemesini öneriyor.

Çocuklar kaç yaşında televizyon izlemeye başlamalılar?
 

ZARARLI UYARANLAR
Televizyonun çocuk üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir?

TV, bilgisayar oyunlarına çocukların denetimsiz maruz kalmaları çeşitli sorunlara yol açtığı için genellikle olumsuz yanları vurgulanır. Çocukların keşfetme, öğrenme yetilerinin gelişmesi için uyaran alması gerekir. Bu uyaranlar işitsel (müzik, konuşmalar vb), görsel (tv, çevre), dokunsal (temas, nesnelerin yapısı), sosyal (arkadaş vs) gibi çok çeşitli olabilir. TV görüntüleri, programlarda işlenenler çocukların öğrenmesine yardımcı uyaranlar sağlayabilir. Ancak çocuğun çevresindeki uyaranları denetleme olanağımız olduğu için öğrenmesini istemediğimiz uyaranları çevrede kontrol edebiliriz. TV de ise kontrölü imkansız çeşitlilikte çocuk için zararlı olabilecek bir sürü uyaran bulunur. Ek olarak yeterli düzeyde uyaran öğrenme için gerekli iken uyaran fazlalığı öğrenmeyi engellediği gibi başka sorunlara da yol açabilir.

Çocukların televizyonda hangi programları izlemeleri doğru?

Çocukların algılama seviyesine uygun ve olumlu karakterlerin ağırlıkta olduğu programları seçmek ve sadece bunları izlemesini sağlamak gerekir. Yaşlarına uygun şiddet ve açık cinsellik davranışlarının sergilenmediği eğitici, gelişim için yararlıda olabilecek çocuklara yönelik dizi, çizgi filmlerin seçilerek izletilmesi tavsiye edilir. Televizyonda bulmak zor oluyorsa, ya da denetimleri zorsa kaset, CD şeklinde hazırlanmış çocuk programları seçilerek izletilebilir.
 

Çocuklar haberleri izlemeliler mi? Ya da kaç yaşından itibaren haberleri izlemeliler?
Haberler erişkinler için hazırlanmakta olup, ne yazık ki Türkiye’de denetime rağmen şiddet katliam, intihar haberleri ve görüntüleri çok sık yer almaktadır. 10-12 yaş altı çocuklar bu haberlerin stres yapıcı, yanlış şeyler öğretici etkisine duyarlı iken daha büyük yaşlarda örnek alma davranışlarına yol açabilir. Örneğin intihar olaylarının medyada yer alması sonucu gençlerde aynı yolla intiharlarda o sürede artış gözlenmektedir.
 

Çocukların klip, reklam ve dizi filmleri izlemeleri ne derece doğru?
Belli sınırlarda ve seçilmiş olan klip, dizi izlemelerinde sakınca yoktur. Fakat içinde şiddet, kavga, cinsellik veya ölüm olaylarının olmadığı dizi, klip sayısı azdır.
Ailece televizyon izlendiği zamanlarda anne-babaların dikkat etmeleri gerekenler nelerdir?
Anne-babanın vaktini geçirdiği, izlediği programlar çocuklardan farklı olmalıdır. Birlikte zaman geçirilmesi için birlikte kitap okuma, yemek pişirme, oynama gibi karşılıklı etkileşimlerin olduğu diğer aktiviteleri tavsiye ediyoruz. Baba yada anne çocuğa uygun olmadığını düşündüğü film ya da dizi sırasında çocuğun vaktini geçirebileceği kitap okuma, oyun oynama, uyku saati ise yatağına gitme gibi diğer aktivitelere yönlendirmeleri sağlıklı olur.

Şiddet içerikli görüntülerin (Savaş, dayak gibi) çocuk üzerindeki etkileri nelerdir? Anne-babalar bu konuda nelere dikkat etmelidirler?
Araştırmalar gazete, tv, internet, bilgisayar oyunları gibi çok çeşitli medya ürünlerinde şiddet içerikli görüntü ve haberlere maruz kalan çocuklarda saldırgan davranışlarda artma, şiddete duyarsızlaşma, uyku bozuklukları, gece kabusları, saldırganı model alma, kendisine ve yakınlarına zarar geleceği korkuları geliştiğini gösteriyor. Çocukların şiddet olaylarına katılmasında en önemli birinci etkili faktörün daha önce şiddete maruz kalmak, tanık olmak olduğu araştırmalarla tespit edilmiş. Şiddete maruz kalmak, tanık olmak, izlemek şiddete karşı duyarsızlaşmaya, şiddetin hedefe ulaşmada, problem çözmede kullanılabilir yol olduğunu düşünmeye yol açar. Şiddet içerikli film, müzik, bilgisayar oyunlarında genelde şiddete maruz kalanın acısı, üzüntüsü, kaybının ağırlığı yansıtılmadığı için çocuklar şiddetin kullanılmasının sonuçları hakkında çok az bilgi sahibi olurlar. Ayrıca şiddetin cinsellik, komedi içinde işlenmesi diğerine zarar verirken pozitif duygular uyandırdığı için özellikle zararlı olur.
Sekiz yaş altı çocuklarda gerçek ve fantezi arasındaki ayırım henüz oluşmamış olduğu için, izledikleri şeyin gerçekle rol yapılması arasındaki farkı anlamadıkları ve izlediklerini gerçekmiş gibi öğrendikleri için bu yaş altı çocuklar daha duyarlıdır. Aile içi, çevre, medyada olsun şiddet ne kadar çok görülürse çocuklar hatta büyükler tarafından o kadar çok öğrenilip, tolere edilebilir olur.
 

Çocuğuyla birlikte televizyon izleyen anne-babalar, cinsellikle ilgili görüntüler karşısında ne yapmalıdır? Televizyonu hemen kapatmak ya da hemen çocuğu odanın dışına çıkarmak doğru mu?
Baba ya da anne çocuğa uygun olmadığını düşündüğü film ya da dizi sırasında çocuğun vaktini geçirebileceği diğer aktivitelere yönlendirmeleri sağlıklı olur. Fakat beklenmeyen bir anda çıkan görüntüde acele, panikle çocuğu uzaklaştırmak, aksine dikkat ve merakın artmasına neden olur. O sırada çocuğu başka bir uğraşa fark etmeden çekme yapılabilir.
 

Televizyona alternatif olabilecek etkinlikler nelerdir?

Ne yazık ki gelişmiş ülkelerde yaygın olup ülkemizde hiçte yaygın olmayan en güzel alternatif, birlikte veya ayrı olarak kitap okumak. Yaşa göre değişmekle birlikte küçükler için oyun, daha büyükler için spor veya benzeri etkinlikte de uygun. Anne-babanın çocukla birlikte hem paylaşım yapabileceği, hem de çocuğun öğrenmesini arttırıcı oyunlar, pazıllar tavsiye edilebilir.
 

Televizyon ve çocuk ilişkisi ile ilgili olarak anne-babalara neler önerirsiniz?

2 yaşın altında etkileşimli ilişkilerle çocuğu oyalamak, daha sonra ise belli sürede belli programların izlenmesini sağlamak çocukların sınırlarını bilemediği yaşlarda önemli bir ebeveynlik görevidir. Sadece zararlı etkilerini göz önüne alarak hem eğitici hem de eğlendirici özellikteki programlardan çocuğu uzak tutmakta olumsuz bir tutumdur. Bu konuda dahil olmak üzere ilgili ve olumlu anne-baba tutumu diğer her durumda olduğu gibi katı kurallar koyup çocuğu kısıtlayan ya da aşırı izin verici olup kendi haline bırakan değil dengeli bir şekilde çocuğun mutluluğunu da hesaplayıp, belli sınırlara uyabilmeyi de öğretebilen bir tutumdur.

İki yaş altı tv izleme yerine kişilerle karşılıklı etkileşim ve sosyal ilişkilere dayalı faaliyetler öneriliyor, çocuğun sadece pasif alıcı olduğu tv izleme gibi faaliyetler önerilmiyor.
Çocuklar yaşlarına göre günde kaç saat televizyon izlemeliler? (10 yaşına kadar örnek verebilirsiniz)
Çocuklar için, (gün içinde 1-2 saati geçmeyecek şekilde) algılama seviyesine uygun ve olumlu karakterlerin ağırlıkta olduğu programların seçilerek izlemesini sağlamak gerekir.