İNKILAP TARİHİ KRONOLOJİSİ

1839
3 Kasım Tanzimat Fermanı

1853
Osmanlı-Rus savaşı

1854
İngiltere ve Fransa savaşa katılıyor (Kırım Savaşı) Osmanlı Devletinin dış borçlanması

1856
Islahat Fermanı. Paris Barış Konferansı

1865
Genç Osmanlılar Cemiyetinin Kuruluşu

1876
23 Aralık Birinci Meşrutiyet (Kanun-u Esasinin İlanı)

1877
Ayestefanos antlaşması. İngiltere’nin Kıbrıs’ı alması. Berlin Kongresi. Ermeni konusunun büyük devletler tarafından ele alınması

1881
Muharrem Kararnamesi ile Osmanlı Devletinin mali iflası ve Duyun-u umumiye

1882
İngiltere’nin Mısır’ı işgali. Üçlü ittifakın kuruluşu.

1883
Von der Goltz başkanlığında Alman askeri heyetinin İstanbul’a gelişi.

1885
Doğu Rumeli olayları ve Makedonya Komitesi.

1888
Haydarpaşa-İzmit demiryolu imtiyazının Almanya’ya verilmesi.

1889
21 Mayıs İttihat ve Terakki’nin kuruluşu

1892
Eskişehir-Konya demiryolu projesi üzerinde Alman-İngiliz rekabeti

1894
Ermeni ayaklanmalarının başlaması (Sasun isyanı). Fransız-Rus anlaşması

1895
Ermeni olayları ve Girit sorunu

1896
Ermenilerin Osmanlı Bankası baskını. Girit’te ayaklanma

1897
Yunan kuvvetlerinin Girit’e çıkması, Türk- Yunan Savaşı ve İstanbul Antlaşması.

1899
Bağdat demiryolu imtiyazının Almanya’ya verilmesi.

1900
Hicaz demiryolu inşası.

1901
Büyük devletlerin Makedonya olaylarına karışması.

1904
Fransız-İngiliz Anlaşması.

1906
İttihat ve Terakki’nin Selânik’te faaliyete başlaması.

1907
İngiliz-Rus anlaşması.

1908
23 Temmuz İkinci Meşrutiyet.
17 Aralık Meclis-i Mebusan’ın toplanması.

1909
13 Nisan (31 Mart) ayaklanması.
23-24 Nisan Hareket Ordusu’nun İstanbul’a gelişi.
27 Nisan II.Abdülhamid’in tahttan indirilişi ve V. Mehmet Reşat’ın tahta çıkışı.

1911
1 Ekim İtalya’nın Trablusgarp’a saldırması, Türk-İtalyan savaşı. M. Kemal Trablus’ta ve Binbaşı oluyor.

1912
18 Ekim Balkan savaşı.

1913
10 Mayıs Londra Antlaşması ile Balkan Savaşının sonu.
3 Haziran İkinci Balkan Savaşı
29 Eylül İstanbul Anlaşması, Edirne Türklerde kalıyor.
Ekim M. Kemal Sofya Ateşemiliteri.

1914
1 Ağustos Birinci Dünya Savaşı.
2 Ağustos Türk-Alman ittifakı.
10 Ağustos İki Alman gemisinin Çanakkale’ye sığınması (Yavuz ve Midilli).
29 Ekim Türk Donanmasının Ruslara taarruzu.
1 Kasım Türkiye’nin savaşa girişi.
7 Aralık Türk Ordusunun Kut’ül Amara’da İngilizleri kuşatması.
27 Aralık Sarıkamış Taarruzu.

1915
20 Ocak M. Kemal 19. Tümen Komutanı.
2-3 Şubat Süveyş Kanalı Harekatı.
4 Mart İngiltere ve Fransa Boğazları Rusya’ya bırakı-yor.
18 Mart Çanakkale Türk zaferi.
25 Nisan İngiliz-Fransız Kuvvetlerinin Çanakkale’ye çıkartma harekatı ve kara savaşlarının başlaması.
20 Mayıs İtalya’nın savaşa girmesi.
27 Mayıs Ermeni Tehciri için kanun.
20 Ağustos Conkbayırı Taarruzu.
12 Ekim Bulgaristan’ın savaşı girmesi.
10 Aralık Mustafa Kemal’in Çanakkale’den ayrılışı.

1916
3 Ocak Sykes-Picot anlaşması.
9 Ocak Müttefiklerin Çanakkale’yi terk edişi.
19 Mart M. Kemal Tuğgeneral (Mirliva) oluyor.
26 Nisan Sykes-Picot anlaşması Rusya’ya bildiriyor ve Boğazlar ile Doğu Anadolu Rusya’ya bırakılıyor.
27 Haziran Arap-İngiliz anlaşmaları sonunda Şerif Hüseyin Arap ayaklanmasını başlatıyor.
17 Ağustos Romanya İtilaf devletleri yanında savaşa katılıyor.

1917
12-16 Mart Rusya’da ihtilal ve çarın istifası.
2 Nisan A.B.D. savaş ilan ediliyor.
19-21 Nisan St. Jena de Maurienne antlaşması Antalya-İzmir arası İtalya’ya bırakılıyor.
26 Nisan Yunanistan savaşa katılıyor.
7 Kasım Bolşevikler Rusya’da iktidarı ele geçiriyorlar. (Ekim İhtilali).

1918
8 Ocak Başkan Wilson’un 14 ilkesi ilan ediliyor.
2 Şubat A.B.D. Birinci Dünya Savaşına fiilen giriyor.
3 Mart Osmanlı İmparatorluğu v müttefiklerinin Rusya ile Brestlitovks Antlaşması
29 Eylül Almanya savaşa devam edemiyor. Bulgaristan itilaf devletleri ile antlaşma imzalıyor.
14 Ekim Talat Paşa kabinesi yerine Ahmet İzzet Paşa Kabinesi kuruluyor.
30 Ekim Mondros Mütarekesi.
3 Kasım İngilizler Musulu işgal ediyor.
13 Kasım İtilaf donanması İstanbul’da. Mustafa Kemal İstanbulda.
29 Kasım Milli Kongre Cemiyetinin kurulması.
2 Aralık İzmir’de Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyetinin kurulması.
Trakya Paşaeli Heyet-i Osmaniye Cemiyetinin kuruluşu.

1919
Ocak Antep, Maraş, Urfa, Adana’yı İngilizler işgal ediyor.
18 Ocak Paris Barış Konferası toplanıyor.
21 Ocak Adana cephesi kuruluyor.
3 Mart Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Erzurum şubesinin kuruluşu.
29 Nisan İtalyanlar Antalya’yı işgal ediyorlar. M. Kemal 9. Ordu Müfettişi atanıyor.
4-11 Mayıs İtalyanlar Kuşadası, Marmaris, Bodrum yörelerini işgal ediyorlar.
15 Mayıs Yunan ordusu İtilaf donanmaları koruyuculuğunda İzmir’i işgal ediyor. İlk kurşun.
16 Mayıs M. Kemal İstanbul’dan Samsun’a hareket ediyor.
19 Mayıs M. Kemal Paşa Samsun’da.
28 Mayıs Ayvalıkta Yunan çıkartma hareketine silahlı direniş.
22 Haziran Amasya genelgesi.
28 Haziran Balıkesir Kongresi.
3 Temmuz M. Kemal Erzurum’da.
8-9 Temmuz M. Kemal askerlikten istifa ediyor.
23 Temmuz-7 Ağustos Erzurum Kongresi.
16 Ağustos Alaşehir Kongresi.
4-12 Eylül Sivas Kongresi.
7 Eylül Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin kuruluşu.
9 Eylül Ali Fuat Paşa Umum Kuva-yı Milliye komutanı.
12 Eylül Anadolu ile İstanbul arasında, M. Kemal’in emri haberleşmenin kesilmesi.
22 Eylül Anzavur’un Balıkesir yöresi ayaklanması.
2 Ekim Damat Ferit Paşa kabinesi yerine Ali Rıza Kabinesinin Kurulması.
13 Ekim Amiral Bristol’un raporu yayınlanıyor.
22 Ekim Amasya mülakatı.
29 Ekim Fransızlar Anteb’i işgal ediyor.
1 Kasım İngilizler Maraş’ı Fransızlara devrediyor.
16 Kasım Sivas’ta komutanlar toplantısı.
27 Aralık M. Kemal Paşa Ankara’da.
29 Aralık Maraş’ta Fransızlara karşı milli direniş.

1920
12 Ocak Mebuslar Meclisinin İstanbul’da toplanması.
17 Ocak Urfa’da milli direniş başlıyor.
28 Ocak Mebuslar Meclisi Misak-ı Milliyi kabul ediyor.
11 Şubat Fransızlar Maraş’tan çekiliyor.
16 Şubat Anzavur yeniden ayaklanıyor.
3 Mart Ali Rıza Paşa Kabinesi çekiliyor. Salih Paşa Kabinesi kuruluyor.
16 Mart İngilizler İstanbul’u işgal ediyor.
19 Mart M. Kemal Paşa Ankara’da olağanüstü yetkilere sahip bir meclis toplamak için bir çağrıda bulunuyor.
1 Nisan Antep’te bulunan Fransız kuvvetleri Türkler tarafından kuşatılıyor.
2 Nisan Salih Paşa Kabinesi istifa ediyor.
5 Nisan Damat Ferit Paşa Kabinesi.
10 Nisan Fransızlar Urfa’yı boşaltıyor.
11 Nisan Kuvay-ı Milliye aleyhine İstanbul Fetvası. Mebuslar Meclisi Padişah tarafından dağıtılıyor.
13 Nisan Bolu ve Düzce ayaklanmaları.
18 Nisan Kuvay-ı İnzibatiye kuruluyor.
19 Nisan Beypazarı ayaklanması.
23 Nisan Büyük Millet Meclisi Ankara’da kuruluyor.
24 Nisan M. Kemal Meclis Başkanı.
29 Nisan Hiyanet-i Vataniye Kanunu.
30 Nisan B.M.M.nin kuruluşu bütün dünyaya ilan ediliyor.
3 Mayıs Bakanlar kurulu kuruluyor.
5 Mayıs Anadolu’nun karşı Fetvası.
8 Mayıs Pozantı’daki Fransız kuvvetlerini Kuvayı Milliye kuşatıyor.
11 Mayıs İstanbul Harp Divanı M. Kemal’i gıyaben idama mahkum ediyor.
14 Mayıs Yenihan ayaklanması.
24 Mayıs Padişah M. Kemal hakkındaki idam kararını onaylıyor.
28 Mayıs Pozantı’daki Fransız birlikleri teslim alınıyor.
30 Mayıs Türk-Fransız ateşkesi.
1 Haziran Amerikan Kongresi Ermeni mandasını reddediyor.
9 Haziran Doğu Anadolu’da Ermenilere karşı seferberlik.
14 Haziran Yozgat ayaklanması.
22 Haziran Balıkesir’in Yunan ordusu tarafından işgali.
2 Temmuz Bandırma, Kirmasti ve Gönen’in Yunan ordusu tarafından işgali.
8 Temmuz Bursa’nın Yunanlar tarafından işgali.
9 Temmuz İngilizler Batum’u boşaltıyor.
18 Temmuz B.M.M. Misak-ı Milliye yemin ediyor.
21 Temmuz Yunan ordusu Tekirdağ’ı işgal ediyor.
25 Temmuz Yunan ordusu Edirne’yi işgal diyor.
10 Ağustos Sevr imzalanıyor.
11 Eylül B.M.M. Firariler Hakkında Kanun ve İstiklal Mahkemeleri kuruyor.
30 Eylül Ermenistan’a karşı Türk ordusunun harekatı.
3 Ekim Konya ayaklanması.
29 Ekim Damat Ferit Paşa Kabinesi yerine Tevfik Paşa Kabinesi Kuruluyor.
30 Ekim Türk ordusu Kars’ı kurtarıyor.
3 Aralık Gümrü anlaşması.

1921
5 Ocak Çerkes Ethem Yunanlılara sığınıyor.
9-10 Ocak Birinci İnönü Zaferi.
20 Ocak Teşkilat-ı Esasiye kanunu.
9 Şubat Antep Fransızlara teslim oluyor.
21 Şubat Londra Konferansı toplanıyor.
12 Mart İstiklal Marşının Meclisteki kabulü.
16 Mart Moskova Antlaşması.
30 Mart-1 Nisan İkinci İnönü Zaferi.
23 Nisan Milli Bayram.
10 Mayıs Müdafaa-ı Hukuk Grubunun kurulması.
10 Temmuz Yunan ordusunun ileri Harekatı.
13 Temmuz Afyon Karahisar’ın Yunan ordusunca işgali.
17 Temmuz Kütahya’nın işgali.
30 Temmuz İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruluyor.
5 Ağustos Mustafa Kemal Başkomutan.
7-8 Ağustos Tekalif-i Milliye Emirleri.
23 Ağustos-13 Eylül Sakarya meydan savaşı.
13 Ekim Kars Anlaşması.
20 Ekim Ankara Antlaşması.

1922
22 Mart İtilaf Devletlerinin ateşkes önerisi.
26 Mart İtilaf devletlerinin barış önerisi.
26 Ağustos Büyük Taarruz.
30 Ağustos Dumlupınar Başkomutan Meydan Muharebesi.
2 Eylül Yunan Başkomutanının esir oluşu.
9 Eylül Türk ordusunun İzmir’i kurtarışı.
3 Ekim Mudanya Konferansı başlıyor.
11 Ekim Mudanya Mütarekesi.
20 Ekim Türk Jandarması İstanbul’da.
25 Kasım Edirne’de ulusal yönetim kuruluyor.

1923
4 Şubat Lozan Konferansı açılıyor.
17 Şubat İzmir İktisat Kongresi toplanıyor.
1 Nisan B.M.M. yeni seçimler için karar veriyor.
15 Nisan T.B.M.M. dağılıyor.
9 Ağustos Halk Partisinin kurulması.
11 Ağustos T.B.M.M.nin açılması.
23 Ağustos Lozan Muahedesinin T.B.M.M.inde tasdiki.
6 Ekim Türk Ordusunun İstanbul’a girmesi.
13 Ekim Ankara başkent.
29 Ekim Cumhuriyetin ilanı Gazi M. Kemal Cumhurbaşkanı.
30 Ekim Başbakan olarak İsmet Paşa’nın göreve gelmesi.
1 Kasım Fethi Okyar’ın Cumhuriyet devrinde T.B.M.M.’nin ilk başkanı seçilmesi.

1924
3 Mart Şeriye ve Evkaf vekaletlerinin kaldırılması.
Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaletinin kaldırılması.
3 Mart Hilafetin kaldırılması ve Osmanoğullarının Türkiye dışına çıkarılması. Tevhid-i Tedrisat Kanunu.
8 Mart Şeriat mahkemelerinin kaldırılışı.
20 Nisan Yeni anayasanın kabulü.
25 Nisan Türkiye ile Cemiyet-i Akvam’ın Musul konusunda anlaşması.
20 Kasım İsmet Bey’in başbakanlıktan istifası.
21 Kasım Fethi Bey’in yeni hükümeti kurması.
4 Aralık Şehit yetimlerine İstiklal madalyası yasasının kabulü.
8 Aralık Terakkiperver Cumhuriyet fırkasına Kazım Karabekir’in başkanı, Ali Fuat’ın genel sekreter olarak seçilmesi.

1925
11 Şubat Şeyh Sait İsyanı.
17 Şubat Aşar vergisinin kaldırılışı.
2 Mart Fethi Bey’in istifası.
4 Mart Takrir-i Sükun kanununun çıkarılması, 2. İstiklal mahkemesinin
kuruluşu.
12 Nisan Şeyh Sait’in yakalanması.
3 Haziran Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılışı.
5 Ağustos Mustafa Kemal’in Latife Hanım’dan ayrılması.
24 Ağustos Mustafa Kemal’in Kastamonu gezisine çıkması.
2 Eylül Tekke ve zaviyelerin, türbelerin kapatılması, dini kıyafetleri ve memurların şapka giyeceklerine dair Bakanlar Kurulu kararının yayınlanması.
25 Kasım Şapka Kanunu.
30 Kasım Tekke ve zaviyeler ile türbelerin kapatılmasına ve türbedarlıklar ile bazı ünvanların men ve ilgasına dair kanun.
26 Aralık Milletlerarası saat ve takvimin kabulü hakkında kanun.

1926
17 Şubat Medeni Kanunun kabulü (Kadının medeni haklara kavuşması, çok evliliğin yasaklanması, hukuk düzeninin çağdaşlaştırılması).
1 Mart Yeni “Türk Ceza Kanunu”nun kabulü.
22 Nisan “Borçlar Kanunu”nun kabulü.

1927
15-20 Ekim Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Büyük Nutuk’unu okuması.

1928
10 Nisan Anayasada değişiklikler yapılarak Türkiye Cumhuriyeti’nin laik devlet karakterinin açıklığa kavuşturulması (Anayasada mevcut “Devletin dini islamdır” hükmünün kaldırılması).
24 Nisan Milletlerarası rakamların kabulüne dair kanun.
28 Mayıs Millet mekteplerinin açılması hakkında kanun. Türk vatandaşlığı kanunu.
8 Ağustos Gazi Mustafa Kemal’in İstanbul Sarayburnu’nda halka ilk defa yeni Türk harflerinden söz açması.
1 Kasım Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun’un T.B.M.M.’den geçmesi.

1929
24 Nisan İcra ve İflas Kanununun kabulü.
15 Mayıs Deniz Ticaret Kanununun kabulü.

1930
20 Şubat Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanununun kabulü.
3 Nisan Belediye seçimlerinde Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkı tanıyan kanunun kabulü.
11 Haziran Cumhuriyet Merkez Bankası Kuruluşu Hakkında kanun.
12 Ağustos Fethi (Okyar) Bey başkanlığında Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluşu.
17 Kasım Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kendini feshetmesi.
23 Aralık Menemen’de inkilaplar aleyhine ayaklanma ve öğretmen yedeksubay Kubilay’ın şehit edilmesi.

1931
26 Mart Ölçüler kanununun kabulü.
12 Nisan Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu)’nunkuruluşu.

1932
19 Şubat Halkevlerinin açılması.
12 Temmuz Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dili Kurumu)’nun kurulması.

1933
31 Mayıs İstanbul Darülfünunun ilgası ve İstanbul Üniversitesinin Kurulması Hakkında Kanun.
20 Haziran Üniversitede İnkılap Enstitüsü’nün kurulması.
4 Ekim Türk İnkılap Enstitüsünde ilk İnkılap dersinin Milli Eğitim Bakanı Yusuf Hikmet (Bayur) Bey tarafından verilmesi.
26 Ekim Türk kadınlarına köy İhtiyar heyetlerine seçme ve seçilme hakkının tanınması.

1934
21 Haziran Mustafa Kemal’e TBMM’nin Atatürk soyadını vermesi.
3 Aralık Hangi dine mensup olursa olsun, din adamlarının mabet ve ayinler dışındaki dini kisve taşımalarının yasaklanmasına dair kanun.
5 Aralık Türk kadınlarına milletvekili seçme ve seçilme hakkını tanıyan anayasa değişikliği.

1936
8 Haziran İş Kanununu kabulü (Sosyal haklar ve sosyal güvenlik açısından ilk önemli adım).
20 Temmuz Montreux Boğazlar Sözleşmesinin imzalanması ve boğazların tamamen Türk hakimiyetine geçişi. Türk askerinin “gayri askeri” adı verilmiş bölgelere girmesi.

1937
27 Ocak Hatay’ın bağımsızlığının Milletler Cemiyetinde kabulü.
11 Haziran Atatürk’ün Trabzon’dan hükümete “Bütün çiftliklerini ve mallarını millete bağışladığını” bildirmesi.
25 Ekim Atatürk’ün Ankara’da son defa Cumhuriyet bayramı törenlerine katılması.

1938
14 Ocak Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında aktedilen “Saadabat Paktı”nın TBMM’ce onaylanması.
30 Mart Atatürk’ün hastalığı ile ilgili ilk resmi tebliğ.
19 Mayıs Atatürk’ün son defa 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı gösterilerini izlemesi ve Hatay sorunu ile ilgili olarak -rahatsızlığına rağmen- Güney gezisine çıkması.
20 Mayıs Atatürk’ün Mersin’de askeri geçit törenini izlemesi.
24 Mayıs Atatürk’ün Adana’da askeri geçit törenini izlemesi
3 Temmuz Antakya’da Türk ve Fransız askeri heyetleri arasında askeri anlaşmanın imzası (Hatay’la ilgili).
5 Temmuz Türk birliklerinni coşkun sevgi gösterileri içinde Hatay’a, İskenderun’a girişi. Anlaşmada öngörülen yerlerde göreve başlaması.
2 Eylül Hatay Millet Meclisinin toplanması ve Tayfur Sökmen’in Devlet Başkanı seçilmesi.
17 Ekim Atatürk’ün ilk defa komaya girişi.
8 Kasım Atatürk’ün hastalığının ağırlaştığını bildiren raporların yeniden yayınlanmaya başlaması.
10 Kasım Saat dokuzu beş geçe Atatürk’ün son nefesini vererek hayattan ayrılışı.