OFF-ROAD
Off-road, 4x4 arazi araçları ile, doğada zor koşullarda yol almadır. Kelime anlamı olarak off-road "yol dışı" demektir ki yol olarak inşa edilmiş yerlerde off-road söz konusu olamaz.
Off-road kişisel hobi olarak yapılabileceği gibi spor olarak da icra edilebilir. Off-Road sporu ise, çeşitli engellerle zorlaştırılmış ağır parkurlarda, 4X4 araçlar kullanılarak, bu engelleri en kısa zamanda aşmak için mücadele etmektir.
Off-Road, derin su geçişleri, çamur ve bataklık parkurlar, kaya tırmanışları, dik rampa ve inişler gibi, normal araçlarca aşılması olanaksız engelleri geçmeye yönelik yarışları ile, zevkli seyir olanakları sağlayan bir spordur.
Seyirci ve basın açısından bakıldığında, tüm yarışan araçları aynı anda görme olanağı sağlayan etapları, ve bazı engellerde yoldan çıkmalarına ya da devrilmelerine karşın, elbirliği ile yarışa devam ettirilen araçların ilginç görüntüleri ile, seyredenlere heyecanlı anlar yaşatır.
Off-Road Sürüş Teknikleri :
1- Oturuş :
Mümkün mertebe yüksek oturumu tercih edin. Off-road'da koltuğa gömülerek gitmenin pek bir yararı olmadığı tecrübe ile sabittir. Arazide yol alırken mümkün olduğunca kaputun üstünden bakmak ve önünüzde ne olduğunu görmeye çalışmak önemlidir. Gözünüzün gördüğü her yönü mutlaka kollayın.
Sürüş sırasında, dikkat edilmesi gereken bir husus emniyet kemerlerinizin daima bağlı kalmasıdır. Ani ve hesap edemediğiniz durumlarda süspansiyon sistemi sizi tavana doğru fırlatabilir. Genellikle boyun zedelenmelerine neden olan bu olaydan korunmak için en kesin yol emniyet kemerinin bağlı olmasıdır.
2- Direksiyon Tutuşu :
Off-road yaparken bir kayaya veya görmediğiniz bir kütüğe lastiğinizin çarpması halinde darbeyi direkt olarak direksiyonda hissedersiniz. Bazen kırılmayla sonuçlanan başparmak yaralanmalarından kaçınmak için başparmaklarınızı direksiyon simidine paralel tutmaya kendinizi alıştırınız.
Genellikle iki elinizle direksiyonu sağlam ancak sıkmadan tutmaya özen gösteriniz. Bazı durumlarda tek elinizi kullanarak daha kolay ve etkin manevralar yapılabildiğini göreceksiniz. Hangi elinizi daha etkin kullanacağınız alışkanlıklarınıza ve kişisel kullanım tercihinize kalmıştır.
3- Gaz, Fren ve Debriyaj :
Arazide sürüş prensipleri genel olarak, düz yolda araç sürme prensipleri ile aynıdır. En önemli fark aracın ağırlık dağılımını kullanmada ortaya çıkar. Düz yolda aracın ağırlık dağılımı ani değişiklikler göstermez. Buna karşılık arazide bozuk yol koşulları sebebi ile, aracın ağırlık dağılımı sürekli olarak değişkenlik gösterecektir.
Sürekli olarak sabit bir seviyede gaza basarak arazide yol almak olanaksızdır ve hoş olmayan neticeler doğurur. Yapılması gereken sürekli değişen koşullara bağlı olarak, gaz pedalı üzerine de farklı basınçlar uygulamaktır. Otomatik şanzımanlı araçlarda sadece gaz pedalının kontrolü için çaba harcanırken düz vitesli araçlarda gaz ve debriyaj pedalları bir arada kumanda edilecektir.
Off-Road Araçları Genel Özellikleri :
4x4 araçlar ile binek araçlar arasındaki fark sadece arazi şartlarında sürüş yeterliliği iken zamanla bu araçlara konfor ve teknoloji ilave oldu. Ama en kaba hatları ile ele alırsak bir arazi aracını diğer binek arabalarından ayıran belli başlı özellik, ilave bir arazi şanzımanına sahip olması ve çift diferansiyelli olmasıdır.
İkinci olarak da aracın alt yüksekliği, tekerleklerin yerleştirilişi gibi geometrik özellikleri ve süspansiyonu gelir. Ayrıca performansı belirleyen ve aracın neredeyse kendisi kadar önemli olan lastikleri de unutmamak gerekir.
4x2 (yani iki çekişli) bir araç genelde alttan gelecek darbelere açıktır. Egzoz sistemi korumasızdır. Motor bölümünün altı açıktır. Gücü ne olursa olsun, aracın geometrisi dik iniş ve tırmanışlara izin vermez. Çekişe sahip iki tekerlek, aracın gücünü yere aktarırken hem aracı hem de yere sürtünen diğer iki tekerleği itmek durumundadırlar.
Dört çekiş söz konusu olduğunda ise bu işlem iki yerine dört tekerlek arasında bölüneceğinden hem tekerlek başına düşen güç aktarımı azalacaktır, hem de hiç bir tekerlek diğerini itmek zorunda kalmayacaktır. Arazi şanzımanı tahvil oranını dolayısı ile hızı düşürerek gücü artıracaktır.
Ancak 4 tekerden çekişin sağladığı avantajlara rağmen, yakın zamana kadar arazi araçlarında, konfor ve yol emniyeti açısından belirgin eksiklikler vardı. Süspansiyonlar her iki aksta da makaslıydı, sürate uygun değildi. Yan rüzgarlardan çok etkileniyorlardı. Yükseklikleri ve arkadan itişli olmaları süratli sürüş esnasında problem yaratıyordu.
Gelişen motor endüstrisi ile bağlantılı olarak son yıllarda ileri teknoloji ürünü 4x4'ler yolları doldurmaya başladı. Bu araçlarda çeşitli süspansiyon sistemleri kombine olarak kullanılmaya başlandı. Aerodinamik yapı geliştirildi. Sürekli dört çekiş imkanı sağlanarak yol tutuş arttırıldı.
Off-Road Araç Özellikleri :
1- Defransiyel Kilitleri (diff-locks) : Bazı zor koşullarda aracımızın hareket kabiliyetini artırmak için ön veya arka defransiyel üzerindeki tekerlekleri beraberce (defransiyel etkisi olmadan) döndürmemiz gerekir. Bu beraber döndürme işini yapan düzeneklere defransiyel kilidi denir. Defransiyel kilitleri çalışma prensiplerine göre çeşitlere ayrılırlar.
2- Zeminden Yükseklik (Graund Clearance) : Aracın yere en yakın noktasının yerden uzaklığıdır.
3- Yaklaşma Açısı : Aracın ön tekerleklerinin yere bastığı nokta ile aracın en ön noktasını birleştiren doğrunun yerle olan açısıdır.
4- Uzaklaşma Açısı : Aracın arka tekerleklerinin aracın en arka noktasını birleştiren doğrunun yere olan açısıdır.
5- Karın Açısı : Aracın tepe üzerinden veya setten geçme yeteneğini gösteren açıdır. Ön ve arka tekerleklerin yere temas ettikleri noktalardan aracın alt ortasına giden doğruların oluşturduğu açıya denir. Bu açıda aracın yüksekliği ve tekerlekler arası ölçüsü (wheelbase) önemli rol oynar.
6- İki Dingil Açıklığı (Wheelbase) : Aracın ön ve arka defransiyellerinin eksenlerinin uzaklığıdır.
7- Tırmanma Açısı : Zemin ve şartların en iyi olduğu şekilde aracın çıkabileceği maksimum eğimi anlatan bir fabrika verisidir. Normal şartlarda anlamak ve ölçmek çok zordur.
8- Süspansiyon Mesafesi (Wheel Travelling) : İyi bir Off-Road aracını diğerlerinden ayıran en önemli özelliklerden birisidir. Aracın herhangi bir tekerleğinin en fazla sarkabildiği nokta ile en fazla kapandığı nokta arasındaki uzaklıktır.
9- Motor Freni (Compression Brake) : Off-Road sürüş tekniklerinde çok önem taşır. Özellikle kaygan ve dik zeminlerde aracın bloke olarak kontrolden çıkmasını önlemek için fren sistemini kullanmadan, motorun kompresyonu ile yavaşlamayı ifade eder.
10- Traksiyon (Traction) : Aracın lastikler vasıtasıyla motor gücünü yere iletmesi ve bu şekilde zeminde tutunması.
11- Arazi Şanzımanı : Arazi aracını binek araçlardan ayıran ve arazi şartlarında yol alabilmemizi sağlayan en önemli özelliklerden biri normal şanzımanın yanı sıra bulunan transfer kutusu (transfer case) denilen dişli sistemidir. Araç içinde vites kolunun yanındaki küçük kol veya kollar arazi şanzımanını harekete geçirir. Şanzımandan aldığı hareketi ön ve arka diferansiyellere dağıtarak iletir.
Arazi şanzımanları araç marka ve tiplerine göre bazı farklılıklar gösterir. Arazi şanzımanlarında iki oran vardır. Bu oranlar yüksek (High) ve düşük (Low) hızlar arazi vites kolu üzerinde (L) ve (H) harfleri ile ifade edilirler. Bu sayede örneğin 5 ileri vitesli bir şanzımandan hareket alan arazi şanzımanımız 5 High (yol için) ve 5 Low (arazi için) bize 10 değişik hız temin eder.
Arazi şanzımanlarını araç tiplerine göre ayıran bir diğer özellik de değişik 2 ve 4 çeker sistemlerini sağlıyor olmasıdır. Bazı arazi şanzımanlarında 2 ve 4 çeker seçenekleri bulunurken bazıları sürekli 4 çeker olup arazi şartlarında orta defransiyeli kilitleyerek görev yaparlar.
12- Orta Defransiyel ve Kilidi : Daimi 4 çeker araçlarda normal yol şartlarında şanzımandan gelen hareketi ön ve arka defransiyellere kasıntı yapmadan dağıtmak için gerekli olan 3. bir defransiyeldir. Orta defransiyel de kaygan zeminde ve arazi koşullarında traksiyon problemi yaratacağından bir kilit sistemi ile hareketi ön ve arka difransiyellere eşit olarak (1/1) dağıtmaktadır.
Off-Road Araçlarında Sınıflama (Donanıma Göre) :
1 Yıldız (*) Standart 4x4 araçlar.
2 Yıldız (**) ilaveten Arazi lastiği, strep, u kilit, yangın söndürücü, ilk yardım seti
3 Yıldız (***) ilaveten Roll-Bar, telsiz, balta, kürek
4 Yıldız (****) ilaveten Roll-Cage, vinç, makara, yedek benzin, su, avadanlık seti,
5 Yıldız (*****) ilaveten Hi-Jack, diferansiyel kilidi, kum paleti, sabit nokta teçhizatı,
Vinçleme Teknikleri :
İyi bir vinç arazideki en büyük yardımcınızdır. Aracın ağırlığına uygun seçilmiş, doğru monte edilmiş ve iyi çalışan bir vinç hem işimizi kolaylaştırır hem de çevremizin zarar görmesini önler.
Vinçler elektrikli, hidrolik veya mekanik olabilirler. Vinç seçilirken en az aracın ağırlığının iki katı kapasiteli bir vinç seçilmelidir. Vinçler genelde motor, dişli kutusu, çelik tel, tanbur, dişli kutu kumandası ve vinç kumandasından oluşur.
Vincimizden en iyi şekilde faydalanabilmek için her kullanımda telin düzgün sarılmasına dikkat etmeliyiz. Vinç teli toplanırken mutlaka eldiven kullanılmalıdır.
Vincimizi kullanmak için bazı yardımcı ekipmana ihtiyacımız vardır bunlar; strap, makara, U kilit, sabit nokta gereçleri, eldiven.
OFF-ROAD FEDERASYON VE KULÜPLERİ
Türkiye Otomobil ve Motor Sporları Federasyonu :
Adres : Göksuevleri Kartopu Cad. B168/A Anadoluhisarı - Beykoz - İstanbul
Tel : (0216) 465 11 55 - 56
Fia-Uluslar Arası Otomobil Federasyonu :
www.fia.com
Türkiye Off-Road Organizatör Kulüpleri :
1- ANDOFF - Ankara Doğa Sporları ve Off-road Kulübü :
Adres : 2. Cad. No:59 Söğütözü - Ankara
Tel : (0312) 287 47 57
www.andoff.net
2- ANOK - Ankara Otomobil Sporları Kulübü :
Adres : Sokullu Mehmet Paşa Caddesi Nimet Sok. 64/B Dikmen Çankaya - Ankara
Tel : (0312) 481 05 01
www.anok.org.tr
3- ANTOK - Antalya Otomobil Kulübü :
Adres : T Pazarı mah. A.Menderes Bulv. H.Altıniş İşhanı No:21/25 Antalya
Tel : (0242) 243 21 21
www.antok.org
4- BOSSEK - Bursa Otomobil Sporları Kulübü :
Adres : Orhaneli Yolu Gümüştepe Mevkii Nilüfer Karting Pisti 16110 Nilüfer - Bursa
Tel : (0224) 486 62 20
www.bossek.org
5- İMK - İstanbul Motor Sporları Kulübü :
Adres : Okul Caddesi Mutlu Sok. Güler Apartmanı No:48/5 Beykoz Kavacık - İstanbul
Tel : (0216) 537 14 65 - 66 - 67
www.imk.org.tr
6- İOK - İzmir Otomobil Kulübü :
Adres : Çanakkale Cd. 80. Sok. No:32 Pınarbaşı - İzmir
Tel : (0232) 479 80 20
www.izmiryarispisti.com
7- İSOFF - İStanbul Off-Road Kulübü :
Adres : Yeni Yüzyıl 100.Yıl Sanayi Sitesi No:10 Maslak - İstanbul
Tel : (0212) 276 32 41
www.isoff.org.tr
8- İSOK - İstanbul Otomobil Sporları Kulübü :
Adres : Park Maya Barcley 19/A Kat: 6 Daire: 17 Akatlar - İstanbul
Tel : (0212) 278 36 97
www.isok.org.tr
9- KOSDER - Kocaeli Otomobil Sporları Derneği :
Adres : Kemalpaşa Mah. Gümrükçüler Cad. Mrk. İşhanı No:3 K:3 D:11 Kocaeli
Tel : (0262) 323 41 00 - 323 42 00
www.kosder.org.tr
10- Denizli Doğa Sporları ve 4*4 Off-Road Derneği :
Adres : Üçgen Çarşısı 5.Blok No:1065 Denizli
Tel : (0258) 251 68 68
www.dendoff.org
11- İZDOFF - İzmir Doğa Sporları ve Off-Road Kulübü :
Adres : 1469 Sok No:59 Alsancak - İzmir
Tel : (0232) 463 79 66
